Η ομοιοκαταληξία είναι ένα πολύ διευρυμένο φαινόμενο, τόσο γεωγραφικά όσο και ιστορικά. Σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη, δεν γεννιέται σε μία συγκεκριμένη ποιητική παράδοση για να εξαπλωθεί σταδιακά, αλλά αναπτύσσεται παράλληλα σε πολλούς τόπους (Brogan and Cushman 2016). Στη δυτική ποίηση εμφανίζεται με την πάροδο των χρόνων, πιθανόν «από συνδυασμό παλαιότερων τύπων οξύτονης συνήχησης, οξύτονη παρήχησης και επανάληψης όμοιων συμφώνων» (Κορνήλιος 1996: 29). Στην αρχαία ελληνική γραμματεία το «ομοιοτέλευτον» ή «ομοιοτελεύτητο» σχήμα — όπως το ονομάζει ο Αριστοτέλης στη τρίτο βιβλίο της Ρητορικής του — χρησιμοποιείται κυρίως στην πεζογραφία από τους Σικελούς σοφιστές (Βουτιερίδης 1971), ενώ ως χαρακτηριστικό του ποιητικού λόγου η ομοιοκαταληξία είναι σπάνια. Απαντά μόνο σποραδικά στον Όμηρο, στην ποίηση και το δράμα της κλασικής εποχής και στους Αλεξανδρινούς ποιητές. Αργότερα ωστόσο, η χρήση της γίνεται πιο συστηματική, ήδη στη μεσαιωνική και προεπαναστατική ποίηση, ενώ στη νεώτερη ελληνική ποίηση εντοπίζεται η έντονη επίδραση της ρίμας της δυτικής στιχουργικής. Ο Σπαταλάς (1997), για παράδειγμα, υπογραμμίζει πως τον 19ο αιώνα η ομοιοκαταληξία ήταν κοινό χαρακτηριστικό σε όλη την ποίηση, ελληνική και ξένη.

Η ομοιοκαταληξία έχει οργανωτική λειτουργία (Κοκόλης 1993), αλλά αποτελεί και ένα από τα καλολογικά στοιχεία της ποίησης. Η αισθητική απόλαυση που μπορεί να κρύβεται στα διαφορετικά συμπλέγματα ομοιοκαταληξίας έγκειται εν μέρει στα προβλέψιμα μοτίβα που δημιουργούνται, καθώς οι αναγνώστες (ή, σπανιότερα πια, οι ακροατές) αντλούν ευχαρίστηση από την πλήρωση του στιχουργικού σχήματος, όταν ολοκληρώνονται τα ζεύγη της ομοιοκαταληξίας (Adams 1997, Wesling 1980). Ορισμένοι μελετητές τη χαρακτηρίζουν «στολίδι του στίχου», με λειτουργία επιπρόσθετη και άρα όχι απαραίτητη (Σταύρου 2010, Σαραλής 1991). Ωστόσο, έχει επίσης επισημανθεί και η σημασιολογική της διάσταση (Adams 1997). Η άποψη πως τα ζεύγη που ομοιοκαταληκτούν συσχετίζονται μεταξύ τους και σε επίπεδο σημασιολογικό και νοηματικό διευρύνει τη λειτουργία της ρίμας πέρα από το ακουστικό και αισθητικό επίπεδο.

Τον τελευταίο αιώνα με την επικράτηση του ελεύθερου στίχου η συστηματική χρήση της ομοιοκαταληξίας μαζί με τα αυστηρότερα μετρικά σχήματα έχει εκπέσει σημαντικά, αλλά δεν έχει εγκαταλειφθεί εντελώς. Αναβίωση της παρατηρείται σε σύγχρονα είδη που αποτελούν υβρίδια μεταξύ μουσικής και (προφορικής) ποίησης, όπως η ραπ και η χιπ χοπ, στα οποία λειτουργεί ως αναπόσπαστο και οργανικό κομμάτι (Bradley 2009, Caplan 2014).